PAARY (50o23’N, 23o16’E)
- wieś w gminie Susiec na Roztoczu Tomaszowskim nad rzeką Tanew.
Nazwę wsi wywodzi się od słowa „par” – „parne, gorące powietrze”. Podobno , gdy ordynacki geodeta chciał zapisać nazwę wsi, napotkał jąkałę, który zamiast „Pary” powiedział „Paary”.
Wieś osadzono na początku XVIII wieku na gruntach wsi Łukowa. Był to ośrodek przemysłowy Ordynacji Zamojskiej. W roku 1791 założona została tu ordynacka huta szkła. Była ona dzierżawiona przez Ejzyka Grynera, a następnie przez Dynę Goldową, która w 1836 roku zrezygnowała z dzierżawy. Huta istniała do 1860 roku. Zlikwidowano ją po śmierci ostatniego dzierżawcy Pinkusa Szernera. Produkowano tu tafle szklane, butelki i szklanki. Zachowały się pozostałości huty i gwoździarni. W XIX wieku we wschodniej części wsi drogą, na odcinku około 1 km, przebiegała granica pomiędzy Królestwem Polskim i Galicją. Znajdowała się tu strażnica rosyjskiej straży granicznej.
W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku w okolicy toczyły się walki polskiego Frontu Środkowego z Niemcami. W grudniu 1942 roku Niemcy dokonali pacyfikacji wsi, podczas której aresztowano 18 osób. Spośród aresztowanych 7 zamordowano. Był to odwet za akcję Armii Krajowej pod Suścem. Kolejną pacyfikację przeprowadzono w 1943 roku. Zginęło wówczas 9 osób.
W 1928 roku wybuchł w Paarach olbrzymi pożar lasu, który przeniósł się do wsi. Spłonęło wówczas kilka gospodarstw. Kolejny duży pożar wybuchł w 1952 roku. W jego wyniku spłonęły 33 gospodarstwa.
Na terenie wsi znajdował się cmentarz wojenny, na którym pochowano 62 żołnierzy polskich poległych w walce pod Paarami 18 września 1939 roku. Pochowano tu również partyzantów poległych w czasie okupacji niemieckiej oraz 15 mieszkańców zamordowanych przez Niemców podczas pacyfikacji wsi. W latach 1950 – 1953 poległych żołnierzy ekshumowano i przeniesiono na cmentarz przy Zamojskiej Rotundzie. W 1955 roku władze zlikwidowały cmentarz. Prochy pomordowanych mieszkańców przeniesiono na cmentarz w Suścu. W 1957 roku na miejscu egzekucji postawiono drewnianą kapliczkę, a w 1973 roku odsłonięto pomnik. W 1970 roku kapliczkę rozbudowano i przekształcono w kościół filialny pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła. W 1982 roku ukończono budowę nowego, murowanego kościoła.